ÇÖLYAK HASTALIĞI

Çölyak hastalığı bağırsaklarda emilimi sağlayan villusların bozulması ile ince bağırsaklarda hasar oluşturan bir sindirim sistemi hastalığıdır. Villuslar özellikle ince bağırsakta emilimi sağlayan yapılardır. Bu hastalıkta villuslar düzleşir ve görevini yapamaz hale gelir. Bu nedenle kişi ne kadar çok yiyecek yerse yesin, emilim tam olarak gerçekleşmediği için iyi beslenemez.

Çölyak hastalığı, gluten enteropatisi olarak da bilinmektedir. Bu hastalar gluten içeren yiyecekler yediklerinde, bağışıklık sistemleri bu durumu ince bağırsaklara zarar vererek yanıtlar. Bağışıklık sisteminin vücudun kendisine zarar vermesinden dolayı, çölyak hastalığı bir otonom bağışıklık sistemi rahatsızlığıdır. Bununla birlikte sindirim rahatsızlığı olarak da sınıflandırılabilmektedir.

Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır; bunun anlamı kişinin ailesinde de bu hastalığın görülebilmesidir. Hastalık kişilerde yaşamın her hangi bir bölümünde ortaya çıkabilmektedir. Kimi kişilerde çocukluk, kimilerinde ergenlik, kimilerinde ise orta yaş grubunda kendini göstermektedir. Bazen hastalık herhangi bir ameliyat, hamilelik, doğum, bir viral infeksiyon ya da şiddetli duygusal stresten sonra tetiklenebilir.

Çölyak hastalığının oluşumunda rol oynadığı düşünülen faktörlerden birisi de kişinin anne sütüyle ne kadar zaman beslendiğidir. Uzun süre anne sütüyle beslenen kişilerde, çölyak hastalığının belirtileri daha geç ortaya çıkmaktadır. Diğer bir faktör ise gluten içeren yiyeceklerin hangi yaşta yenilmeye başlandığı ve ne miktarda gluten yenildiğidir.

Gluten, buğday, arpa, çavdar ve yulafta bulunan bir proteindir. çölyak hastası olan kişilerde gluten karşı tahammülsüzlük vardır, gluteni sindiremezler ve değişik şekillerde etkilenirler; belirtileri çocuklukta ya da yetişkin yaşlarda görülebilmektedir. 

Çölyak hastalığında aşağıdaki belirtilerden bir yada bir kaçı birlikte bulunabilir:

·         Çok sık tekrarlayan karın ağrıları

·         Kronik ishal

·         Kilo kaybı

·         Açık renkli ve kötü kokulu dışkı

·         Anemi

·         Gaz

·         Kemik, eklem ağrıları

·         Davranış değişiklikleri

·        Kas krampları                                                                                                  

·         Yorgunluk                                                                                                

·         Çocukluk çağında büyüme geriliği

·         Bebeklik çağında gelişme ve büyüme bozuklukları

·         Bacaklarda uyuşma, karıncalanma

·         Ağız içerisinde açık yaralar

·         Ağrılı deri lezyonları

·         Diş bozuklukları ya da mine kaybı

·         Fazla kilo kaybı nedeniyle oluşan adet düzensizliği

·         Anemi, büyüme geriliği ve kilo kaybı

ÇÖLYAK TANI VE TEDAVİSİ

Gluten, buğday, arpa, çavdar ve yulaf (tartışmalı) gibi tahılların içerisinde bulunan bir proteindir. Vücudumuz yabancı olarak algıladığı tüm yapıları yok etmek için antikorlar üretir. çölyak hastalarının da kanlarında glutene karşı oluşan antikorların seviyesini ölçmek teşhiste kullanılan önemli bir yöntemdir.

Çölyak hastalığının teşhisinde son zamanlarda Almanya başta olmak üzere birçok gelişmiş ülkede gaita analizi ön plana çıkmaktadır. Gaitada bakılan antikorlar antigliadin, anti-endomysium ve antireticulin’dir.

Eğer test sonuçları ve belirtiler çölyak hastalığını işaret ediyorsa, villuslardaki hasarı kontrol etmek için ince bağırsaktan küçük bir doku parçası alınır. Yapılan bu işlemin adı biyopsi’dir. İnce bağırsak biyopsisi çölyak hastalığını teşhis etmenin en kesin yoludur.

Kişinin kendisini herkesten daha iyi tanıdığı bir gerçektir. Bu yargıya göre kesin tanı koyma aşamasına gelmeden önce, eğer kişi çölyak belirtilerinin birkaçını kendinde görüyorsa, bir hafta süreyle kısmen de olsa glutenli gıdalardan uzak durması, kendisinin çölyak hastası olup olmadığı konusunda bir fikir verebilir. Ama elbette kesin tanının bilinmesi ve konulması şarttır. Bu da ancak bağırsak biyopsisi ile olabilmektedir.

Tedavisi Nasıl Yapılır?

Çölyak hastalığının tedavisi glutensiz diyet uygulamaktır. Glutensiz diyet, gluten içeren tüm gıdalardan uzak durmak, onları tüketmemek demektir. Diyetin başladığı günler içerisinde iyileşmeler de başlar. Bu iyileşme sürecini hem hızlandırmak, hem de tam ve kalıcı hale getirmek için bağırsak flora analizi ve besin duyarlılık analizi yapmak gerekir. çünkü hasar görmüş olan villuslar sebebi bağırsak mukozası bozulur ve gluten dışında başka gıdalara karşı da çapraz duyarlılıklar meydana gelir.

Hem glutensiz beslenme, beraberinde duyarlı olunan diğer besinleri de belirli sürelerle diyetten uzaklaştırılması ve bağırsak florasının düzenlenmesi çölyak hastalarında uygulanması gereken tedavidir. Buna rağmen cevap vermeyen hastalarda nöralterapi denenmelidir.

Sağlıklı günler dilerim…

Dr. med. Tijen ACARKAN